خبرنگاران سازگاری با ریسک خشکسالی قرن جدید - وبلاگ کارآفرین

به گزارش وبلاگ کارآفرین، تهران- خبرنگاران- کمی بارش از شروع سال آبی حاضر تا به امروز، بسیاری را نگران نموده است، اگرچه نمی توان برآورد دقیقی از خشکسالی، ترسالی و یا دوره های سینوسی هردوی این دوپدیده طبیعی داشت.

رامین امینی زارع دانش آموخته دانشگاه تهران مدرس مدیریت ریسک در یادداشتی نوشت: مجموعه ای از تحقیقات بین المللی که درچهاردهه پیش اجرا شده بود، حاکی از آن بود که بیش از 150 تعریف متفاوت از خشکسالی در نوشته های مختلف علمی مطرح شده و به چاپ رسیده است. کثرت این تعاریف بازتابی از تنوع و گستره وسیع این مقوله است که نشان دهنده آن است که این تعاریف بر حسب احتیاج در نواحی مختلف و رهیافت های متعدد به این پدیده در رشته های علمی گوناگون، شکل گرفته است.

دونالد ویلهایت، اقلیم شناس و مایکل گلانتز، دانشمند علوم اتمسفر طی تحقیق جامعی که در مقاله ای با عنوان درک پدیده خشکسالی: نقش تعاریف به چاپ رساندند، این تعاریف متعدد را بر مبنای چهار رهیافت بنیادین برای سنجش پدیده خشکسالی طبقه بندی کردند: آب وهواشناسی، هیدرولوژیکی (آب شناسی)، زراعتی و اقتصادی-اجتماعی. سه دسته اول به آنالیز روش های اندازه گیری و سنجش دوره کم آبی به عنوان یک پدیده فیزیکی می پردازند. دسته چهارم، اما، دوره کم آبی را از منظر عرضه و تقاضا آنالیز می نماید؛ اثرات کمبود آب را در نظام های اقتصادی-اجتماعی، ردگیری می نماید.

عبارت ومفهوم خشکسالی بر اساس تعریف مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، یکی از پدیده های هواشناختی، طبیعی و جدایی ناپذیر از شرایط اقلیمی در کشورهای واقع در عرض های جنب حاره ای مانند ایران است، این دوره کم آبی که اتفاقات و پیامدهای مختلفی به همراه دارد، ممکن است از چند ماه تا چندین سال طول بکشد.

تاثیرات خشکسالی در هر منطقه خاص و متفاوت شرایط اقلیمی آن منطقه است و مدت آشکار شدن آسیب های آن نیز ممکن است در مناطق مختلف، تفاوت داشته باشد، اما آنچه مشهود است آسیب های جدی آن بر فرایند طبیعی فعالیت های انسانی، حیات گیاهی و زندگی جانوری و همچنین تاثیر آن بر حوزه کشاورزی، صنعت، اقتصادی، اجتماعی و میزان آب های سطحی و زیرزمینی است.

در این میان گفته می شود که تغییرات اقلیمی به خصوص در میزان پراکنش و نوع بارش، خشکسالی و وقوع حوادث طبیعی در سراسر جهان را تشدید نموده است. متوسط بارندگی های در میهن عزیز ما در سال آبی 98- 97 با ثبت 342 میلی متر سبب شد این سال رکورد پربارش ترین سال را در 50 سال گذشته بزند. هرچند در سال بعد یعنی 99-98 میزان بارش 317 میلی متر و میانگین کمتری ثبت شد اما باز هم نسبت به سال های پیش از خود شاهد بارندگی های فراوانی در کشور بودیم.

بارش هایی که به نظر می رسد در سال آبی جاری با کاهش محسوسی روبرو شود و بعضی کارشناسان در خصوص سال آبی جدید (مهرماه 99 تا سرانجام شهریور 1400) پیش بینی نموده اند که بارش ها در این سال در حد طبیعی و حتی کمتر از بارش های معمول باشد. حال آنکه افزایش وقوع سیل و بارش های ترسالی طی دو - سه سال اخیر در ایران امیدواری بسیاری برای خروج کشورمان از شرایط خشکسالی ایجاد نموده و سوال اساسی اینجاست آیا به راستی خشکسالی این میهمان ناخوانده از ایران می رود یاخیر،به گفته بعضی از کارشناسان حوزه آب، ایران دچار پیامدهای تغییر اقلیم شده است و دیر یا زود از ترسالی ها خارجی می شود.

ونتیجه آن که نباید به افزایش بارندگی ها دل خوش کرد بلکه باید مدیریت تقاضا و مصرف آب و تغییر الگوی مصرف طبق یک برنامه منسجم تحت عنوان برنامه جامع خشکسالی مورد توجه قرار گیرد.

انتظار می رود موضوع سازگاری با تغییر اقلیم که هم اکنون در بیشتر کشورها به عنوان یک برنامه جدی پیگیری می شود، در برنامه هفتم توسعه اقتصادی - اجتماعی کشور گنجانده شود. اما آنگونه که آمارها نشان می دهد، سرانه مصرف آب در نیمی از شهرهای کشور بیش از حد استاندارد و مجاز آب است و هر سال آمار نگران کننده ای از رشد مصرف آب در کشور اعلام می شود. ایرانی ها که پیش از این نیز در فهرست پرمصرف های جهان قرار داشتند، بعد از همه گیری ویروس کرونا بازهم بر حجم مصرف خود افزوده اند. بر اساس آمار موجود سالانه در حدود 7.5 میلیارد مترمکعب آب در بخش مصرف شرب و بهداشت تامین می شود.

از این میزان مصرف مقدار پنج میلیارد مترمکعب مربوط به مصارف بخش خانگی است، لذا با توجه به جمعیت تحت پوشش در مناطق شهری میزان سرانه مصرف آب یا همان میانگین مصرف آب به ازای هر نفر در روز برای کل مصارف 241 لیتر به ازای هر نفر است. به این ترتیب سرانه مصرف آب هر ایرانی از کشورهای پر آب جهان بیشتر است. به عنوان مثال سرانه مصرف آب در کشور لهستان که98 لیتر در روز است ،اشاره نمود. طبق گزارش ها میزان بارندگی از اول مهر تا 15 فروردین سال 1400 نسبت به میانگین دوره مشابه درازمدت 33 درصد و نسبت به دوره مشابه پارسال حدود 48 درصد کاهش داشته است. این درحالی است که میزان برداشت آب از ذخایر تجدیدپذیر در ایران بالاتر از حد استاندارد در جهان است.

در واقع کشورهایی که 20 درصد از منابع تجدیدپذیر خود را مصرف می کنند، از شرایط بسیار مناسبی در حوزه آبی برخوردارند. مصرف 40 درصد از منابع تجدیدپذیر از سوی کشورها می تواند قابل قبول باشد، توضیح داد: کشورهایی که سالانه 60 درصد منابع خود را مصرف می کنند، با تنش آبی دست و پنجه نرم خواهند کرد. مصرف 80 درصد منابع به معنی شرایط بحرانی و بالای 80 درصد از شرایط فوق بحرانی حکایت می کنند، توضیح داد: متاسفانه در ایران 86 درصد منابع تجدیدپذیر مصرف می شود. توزیع بارندگی در ایران نیز ناهمگون است؛ به نحوی که یک درصد مساحت ایران بارشی بیش از 1000 میلی متر دارد و میزان بارندگی در مناطقی همچون حوضه آبریز شرق کشور کمتر از 148 میلی متر است.

به طور کلی به فرض این که سال جاری نیز سال پربارشی باشد، باز هم نمی توان خشکسالی های 15 ساله ایران را که حتی در بعضی دوره ها این مساله از 15 سال نیز بیش تر قدمت دارد، جبران کرد. جبران کسری ذخیره آب های زیرزمینی موضوعی است که باید با تدبیر و اقدام همگانی جبران شود و نمی توان تنها با یک سال پرباران نسبت به حل این مساله امید داشت. مدیریت تقاضا و مصرف آب به عنوان بهترین راهکار مدیریتی، اظهار کرد: برخلاف تصور اتفاقا در سال هایی که ترسالی پدیدار می شود باید به دنبال نهادینه کردن مدیریت تقاضای آب و کاهش مصارف غیرضروری بود. با توجه به این که 85 درصد ایران در یک منطقه خشک واقع شده است، باید شرایطی ایجاد شود که بتوان با این مناطق خشک و نیمه خشک سازگار شد که در این بین بهترین راهکار مدیریت تقاضا و مصرف است که باید مورد توجه قرار گیرد. به منظور اعمال مدیریت بهینه منابع آب، باید نسبت به تدوین و اجرای برنامه ای تحت عنوان کلی برنامه ملی مدیریت خشکسالی و سیل اقدام شود. این برنامه می تواند اولین گام مهم برای اعمال مدیریت به هم پیوسته منابع آب در ایران باشد.

برنامه ملی مدیریت خشکسالی و سیل بسیار فراتر از سندی درباره کمیت منابع آب، برنامه ریزی برای منابع آبی هر استان یا حوضه آبریز است و باید پاسخ هایی صریح و روشن در خصوص مدیریت خشکسالی و سیل ارائه کند.

اساسی ترین راهکارهای کنترل خشکسالی را می توان به توضیح زیر خلاصه کرد:

الف)مجموعه راهکارهای پیش از رخداد :

1. پیش بینی خشکسالی: قبل از هر گونه اقدام عملی برای کاهش خسارت های خشکسالی اتخاذ سیاست های راهبردی می تواند مشکل گشا باشد. این سیاست ها باید بر مبنای باور داشتن واقعیت کم آبی در منطقه باشد به طور مسلم این دیدگاه می تواند در سیاست گذاری ایجاد صنایع با مصرف آب کم و کشت های مناسب با شرایط کم آبی کار آمد باشد. همچنین اتخاذ روش هایی جهت بهره گیری حداکثر ممکن از نزولات جوی (برف و باران) نیز می تواند در جلوگیری از بحران خشکسالی پیش از وقوع آن بسیار مهم تلقی شود. نقشه های پیش بینی هواشناسی قابلیت های مناسبی را برای ارائه آگاهی لازم در خصوص رخداد بارندگی را دارا می باشد. تا به عنوان یک الگوی کلی در اختیار برنامه ریزان قرار گیرد که بر مبنای آن پیش بینی ها اجرا شده و هشدارهای لازم به بهره برداران داده شود.

2. کشت گیاهان مقاوم به خشکی: یکی از روش های کاهش اثر خشک سالی کشت گیاهان مقاوم به خشکی و در خصوص درختان میوه استفاده از پایه های مقاوم به خشکی و یا کشت دیم بعضی از درختان، در مکان های مناسب می باشد.

3- کشت گیاهان با احتیاج آبی کم: بایستی به گونه ای برنامه ریزی شود تا هم در بخش زراعی و هم در بخش باغی گیاهان با احتیاج آبی کم جایگزین گیاهان با احتیاج آبی بالا شوند.

به کارگیری سوپر جاذب ها هم بسیار مهم است.

ب) راهکارهای حین رخداد :

در کل به منظور مدیریت بحران خشکسالی ضروری است طرح مدیریت جامع تهیه شود که در هنگام وقوع خشکسالی به مورد اجرا گذاشته شود. در طرح مذکور بایستی مطالعات مختلفی صورت گیرد که طی آن ضمن آنالیز جوانب مختلف موضوع، وظایف افراد و سازمان های مسئول برای حل معضل تعیین و ارایه می شود. از بهترین مواردی که در طرح جامع خشکسالی باید مورد توجه قرار گیرد می توان به موارد زیر اشاره نمود.

1. شناسایی ظرفیت های مقابله با ضایعات ناشی از خشکسالی: یکی از بهترین موضوعات پس از تعیین شدن شدت خشکسالی در یک منطقه آنالیز ظرفیت ها و امکانات در منطقه وقوع برای کاهش خسارت های خشکسالی است. از جمله این موارد آنالیز درآمد ها، سرمایه گذاری ها، اعتبارات و تسهیلات اقتصادی می باشد. وجود تأسیسات نگهداری میوه، سبزیجات، گوشت و علوفه از مهمترین مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

2. تشکیل جلسات مشورتی با کارشناسان و بهره برداران: یکی از مهم ترین مواردی که در مدیریت بحران نقش اساسی دارد اطلاع رسانی شرایط و ایجاد فضای مقابله در میان مردم است. به همین منظور با تشکیل جلسات و توجیه شرایط، بایستی نسبت به ایجاد فضای مقابله در مردم اقدام کرد و با مشارکت مردم در طرح های صرفه جویی در مصرف آب، حذف فعالیت های پر مصرف آب می توان موفقیت برنامه های جامع مهار خشکسالی را افزایش داد. البته در شرایط کرونایی حاضر از ظرفیت شبکه های اجتماعی می توان بهره برد.

3. تهیه برنامه تامین کمبود آب: تامین اضطراری آب می تواند از چند طریق مختلف صورت گیرد که از جمله مهمترین موارد آن به وسیله بطری های آب و یا تانکرهای آب رسانی است. در افق های بلند مدت می توان به وسیله لوله های انتقال آب این مسئله مهم را انجام داد.

پ) راهکارهای پس از رخداد :

پس از سپری شدن دوره بحران خشکسالی، بایستی تجدید حیات منابع در منطقه به عنوان استراتژی کلی مد نظر قرار گیرد. باز ساخت نظام فراوریات زراعی و باغی از مهمترین موارد مورد توجه برنامه ریزی محسوب می شود. تجربه وقوع خشکسالی در این زمینه می تواند راهبرد های خوبی را برای انتخاب روش های کشت ارائه دهد تا از این طریق تجربه خاطرات تلخ خشکسالی مجدداً تکرار نشود. عملاً ملاحظه می شود که وقوع بارش نسبتا خوب بعد از وقوع خشکسالی شرایط سخت را از یاد برده و دوباره روش های غلط پیشین مورد استفاده قرار می گیرد.

تامین آب در مناطق مبتلا به خشکی از برنامه های اصلی است که می تواند مد نظر قرار گیرد:

پس از مطالعه روش های تامین منابع آب می توان بانک منابع آب هر منطقه را متناسب با شرایط احتیاج آبی همان منطقه در اختیار داشت. از منابع تامین آب می توان به موارد زیر اشاره نمود.

استفاده از فاضلاب های شهری.

شناسایی مکان های احداث سد های زیر زمینی در جهت رودخانه ها.

استفاده از منابع آب غیر متعارف.

استفاده از فن آوری باروری ابرها.

برنامه ریزی برای استفاده از روش های آبیاری تحت فشار (قطره ای - بارانی).

الف) مصرف بهینه آب و بهبود روش های آبیاری :

انجام آبیاری متناسب با رشد گیاه که بایستی زمان و میزان آبیاری در نظر گرفته شود.

توسعه و اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار.

ترویج روش های کم آبیاری در منطقه (کم آبیاری به معنای مصرف کمتر آب به منظور افزایش فراوری می باشد).

اصلاح روش انتقال آب و افزایش بهره وری آب به وسیله بازسازی شبکه های آبیاری و توسعه شبکه های انتقال آب با لوله، پوشش انهار و ایجاد کانال های سر پوشیده، انجام آبیاری به روش تشتکی یا نواری در باغات و حذف آبیاری غرقابی.

بازچرخانی و بازیافت آب در مزرعه و غنی سازی آب آبیاری.

بازسازی و لایروبی قنوات و چاه ها و چشمه ها جهت افزایش بازدهی آب.

کاهش سطح زیر کشت آبی و اعمال روش های فنی افزایش فراوری در واحد سطح.

احداث استخر آب.

باغاتی که فاقد استخر ذخیره آب می باشند بایستی با حداقل امکانات موجود نظیر احداث استخر خاکی با پوشش پلاستیک اقدام به احداث استخر کنند تا در صورت کاهش حجم آب چاه ها بتوانند آب ذخیره کنند.

احداث استخرهای کوچک و عظیم استحصال آب در حد امکان.

استفاده مجدد از آب های هرز برای آبیاری.

پخش سیلاب جهت تغذیه سفره های زیر زمینی و ذخیره سازی روان آب های فصلی.

توسعه کاربرد استفاده از سوپر جاذبه ها (ژل های پلیمری جذب کننده آب).

استفاده از روش آبیاری قطره ای زیر سطحی (تیپ) در محصولاتی نظیر: ذرت، پسته، چغندر قند، گوجه فرنگی.

استفاده از آب شور برای فراوری گندم به منظور کاهش مصرف آب.

توسعه کاربرد روش آبیاری بارانی در زراعت چغندر قند.

اضافه کردن دوره های آبیاری به وسیله کاهش فواصل آبیاری در مزارع گندم و جو در مناطق سرد و معتدل.

آبیاری یک در میان ردیف ها در زراعت کلزا.

ایجاد یک لایه پوشش مالچ زیر درختان.

استفاده از لوله های هیدروفیکس در انتقال آب به مزارع.

استفاده از پوشش پلاستیکی در سطوح مزارع به ویژه صیفی جات.

تجهیز و یکپارچه سازی اراضی.

استفاده از آب شور در روش آبیاری سطحی و بارانی در شرایط کم آبی.

توسعه آبیاری بارانی در کشت محصولات زراعی.

توسعه کاربرد هیدروفلوم برای آبیاری مزارع به منظور صرفه جویی در مصرف آب.

به باغداران توصیه می شود از هم اکنون در هر دور آبیاری یک روز آبیاری را با تاخیر انجام دهند تا در اوج بحران ریشه درختان به کم آبی و دور طولانی آبیاری عادت نموده باشد. (مثلا دور آبیاری اول 10 روز، دور بعدی 11 روز، دور بعدی 12 روز و …)

در باغات عظیم با توجه به میزان آب در دسترس مقداری از سطح باغ (درختان مسن و کم بازده، آفت زده و بیمار) حذف و آب در دسترس را به درختان بارده جوان تخصیص داده شود.

آبیاری کوزه ای (کوزه های 5 تا 10 لیتری در نیمه دوم سایه انداز در عمق ریشه قرار داده و با آب پر شود. دهانه کوزه با علف هرز چیده شده یا مواد دیگر پوشانده تا هدر رفت آب کاهش یافته و آب به آرامی و در زمان طولانی در دسترس گیاه قرار گیرد.)

ب) رعایت امور به زراعی در زیربخش زراعت :

اصلاح روش های کشت و رعایت اصول بهزراعی (گسترش نشاکاری در محصولات زراعی به خصوص سبزی و صیفی مانند کشت نشایی پیاز به جای کشت مستقیم بذر).

استفاده از بذور مقاوم و متحمل به خشکی و تنش های کم آبی و معرفی ارقام مناسب با احتیاج آبی پایین.

استفاده از ارقام متوسط و زودرس در محصولات بهاره.

فراوری و تکثیر بذور زودرس و متوسط.

تاکید بر کشت به موقع و رعایت تاریخ کشت و جلوگیری از تاخیر در کشت (به خصوص در مناطقی که حداقل 4 ماه بعد از کشت در شرایط یخبندان هستند)

بهبود روش های کاشت و رعایت اصول بهزراعی (توسعه کشت های متراکم، استفاده از مالچ برای کاهش تبخیر در زراعت، رعایت تناوب زراعی با کشت ارقام مناسب، خشکه کاری در اراضی دیم).

بهره گیری از تکنیک های مقاوم سازی بذر به روش های فیزیکی و شیمیایی جهت تسریع در جوانه زنی.

بهبود مدیریت بقایای گیاهی (خرد کردن بقایای گیاهی با استفاده ازساقه خردکن ها و جلوگیری از سوزاندن کاه و کلش ها و بقایای گیاهی، مبارزه مکانیکی با علف های هرز مزارع).

گسترش کشت گیاهان با احتیاج آبی کم خصوصاً در مناطق کم آب مثل سورگوم و اسپرس به جای ذرت علوفه ای و جایگزینی جو به جای زراعت گندم و جلوگیری از کاشت گیاهان با احتیاج آبی بالا نظیر سویا درشرایط کم آبی.

انجام آبیاری تکمیلی در زراعت دیم برای کاهش اثرات خشکسالی.

کنترل به موقع آفات و بیماری ها و علف های هرز (از جمله مبارزه با آفت شته در مرحله زایش، مبارزه با علف های هرز جهت جلوگیری از تبخیر در مزارع).

کاهش عرض ردیف های کشت.

بهبود روش های آبیاری و استفاده از روش های کم آبیاری (جایگزینی کشت جوی و پشته به جای کرتی، کشت زیرپلاستیک).

استفاده از گیاهان پوششی در طول پاییز و زمستان به منظور جلوگیری از ایجاد روان آب ها و افزایش نفوذ و ذخیره رطوبت در خاک.

استفاده از ارقام پاییزه به جای ارقام تابستانه در الگوی کشت گیاهان دارویی (مثل زیره سبز).

پ) رعایت امور به زراعی در باغ ها

استفاده از عملیات بهزراعی در باغات به منظور کاهش سطح تبخیر در باغات شامل:

1. هرس.

2. حذف سرشاخه های خشکیده.

3. کنترل به موقع علف های هرز.

4. استفاده از مالچ (پلاستیکی و غیره).

5. استفاده از پوشش های سفید کننده برای تنظیم یا کاهش نور دریافتی.

6. استفاده از چسب پیوند (چسب هایی که حاوی قارچ کش بوده و محافظ سلول ها و بافت های انواع درختان می باشند).

هرس درختان

هرس سبز در فصل گرم سال (تیر - مرداد)، کوتاه کردن شاخه های طویل به منظور کاهش سطح سبز درخت.

هرس خواب (خشک) حذف شاخه های آلوده، مزاحم و اضافی به صورتی که حذف کامل شاخه انجام شود تا موجب تحریک و رشد جوانه های خفته نشود.

قطع بازوهای خشک شده از 20 سانتی متری زیر محل آسیب.

هرس شدید باغات دیم در اوایل تابستان.

تنک کردن میوه.

اعمال مدیریت صحیح باغ :

1. کف بر کردن درختان باغ از 10 سانتی متر زیر سطح خاک و پوشاندن سطح تنه قطع شده با مواد ضدعفونی.

2. اجازه رشد به کلیه پاجوش های سال اول.

3. حذف 50 درصد پاجوش ها در سال دوم.

4. انتخاب پاجوش در سال سوم ترجیحاً دورتر از تنه اصلی.

5. حذف و ریشه کن کردن درختان خشکیده.

6. اصلاح باغ با جایگزینی ارقام مناسب با رعایت کلیه اصول فنی در طراحی و احداث باغ.

7. عمیق کاری در باغات نهال کاری در عمق 160 سانتی متری.

8. استفاده از مواد ضد تعریق.

9. محلول پاشی با کود اوره.

10. انتخاب ارقام و گونه های متحمل به خشکی و سرما.

توصیه های آبیاری و تنظیم دور آبیاری :

شناخت فیزیولوژی درخت و انجام آبیاری بر اساس دوره های پر احتیاج.

به باغداران توصیه شود از هم اکنون در هر دوره آبیاری یک روز آبیاری را با تاخیر انجام دهند تا در اوج بحران، ریشه درختان به کم آبی و دوره طولانی آبیاری عادت نموده باشد. (مثلا دوره آبیاری اول 10 روز، دوره بعدی 11 روز، دوره بعدی 12 روز)

بیل زنی پای درختان و انجام شخم سطحی پس از هر آبیاری جهت از بین بردن لوله های موئینه (سله شکنی) و کاهش تبخیر از سطح زمین.

در باغات عظیم با توجه به میزان آب در دسترس، بایستی مقداری از سطح باغ درختان مسن و کم بازده، آفت زده و بیمار را حذف و آب در دسترس را به درختان جوان تخصیص دهند.

سله شکنی اطراف درخت پس از هر آبیاری و گاورو شدن جهت کاهش هدر رفتن آب.

بازسازی باغات موجود برای بهینه کردن مصرف آب و بهره گیری اقتصادی از آن ها.

د) توصیه های بهبود تغذیه گیاهی در محصولات زراعی و باغی

1. استفاده مناسب و متعادل از کود های شیمیایی.

2. استفاده از کود های دامی و آلی.

استفاده از کود های دامی و سبز و همچنین کود های زیستی به منظور افزایش مواد آلی خاک.

استفاده از کود دامی پوسیده در خاک زیر سایه انداز درخت، جهت حفظ رطوبت.

پخش کود های آلی (گاوی) پوسیده در قسمت آبگیر درخت و مخلوط کردن آن با خاک تا سطح ریشه ها.

استفاده از کود های میکرو کچمنت ها (کود های سوپر جاذب) و کود های سبز و آلی.

3. کاربرد کود های شیمیایی :

استفاده از کود پتاسیم در شرایط کم آبی.

عدم مصرف کود سرک در زمان آغاز گلدهی در شرایط کم آبی.

استفاده از کود فسفر در شرایط کم آبی در خاک هایی که فسفر خاک پایین است.

استفاده از کود پتاسیم جهت افزایش مقاومت گیاه به خشکی.

کاهش مصرف کود های شیمیایی تحریک کننده رشد مانند کود های ازته (اوره، نیترات آمونیم، سولفات آمونیوم) در شرایط کم آبی.

استفاده از مواد جاذب رطوبت در سطح آبگیر درختان و بهره گیری از مواد شیمیایی مناسب جهت کاهش تبخیر و تعرق.

- تبیین اهداف سیاست ملی و برنامه جامع مدیریت خشکسالی مبتنی بر مدیریت خطرپذیری نه بر مبنای مدیریت بحران. هدف از تهیه برنامه اجرایی مدیریت خشکسالی، پایش، پیش بینی و مدیریت ریسک خشکسالی و کاهش اثرات آن در کشور با رویکرد مدیریت کاهش اثرات خشکسالی و نیز مدیریت بحران و بازسازی و جبران خسارت ناشی از آن است.

-مشارکت وسیع مردمی و مدیران اعمال شود.

- تهیه فهرستی از منابع اقتصادی در دسترس و شناسایی گروه های در معرض خطر خشکسالی

- ایجاد سامانه پیش بینی و هشدار خشکسالی قبل از وقوع خشکسالی و بهره گیری از فن آوری های پیشرفته و روش های مدرن جهت پایش و هشدار به هنگام مطمئن و قابل دسترس خشکسالی

- برآورد خطرات احتاقتصادی و تأثیرات خشکسالی و تدوین برنامه جهت کاهش خطر و انجام واکنش های مناسب

- شناسایی احتیاجهای تحقیقاتی و پرکردن شکاف های نهادی سازمانی و ایجاد سازمان های ضروری برای کنترل خشکسالی. در این زمینه باید ارگانی هماهنگ کننده جهت مدیریت فعالیت های مختلف دستگاه ها و سازمان های مختلف در زمینه خشکسالی ایجاد شده و پایش مستمر خشکسالی در نهاد هماهنگ کننده انجام شود.

- تبلیغ و ترویج سیاست مدیریت ملی خشکسالی و برنامه های آمادگی و ایجاد آگاهی و اجماع عمومی در خصوص برنامه کنترل خشکسالی انجام شود.

- آموزش و فرهنگ سازی و توسعه برنامه های آموزشی برای همه گروه های سنی مختلف صورت گیرد.

- ارزیابی و بازبینی مستمر سیاست ملی مدیریت خشکسالی و حمایت از طرح های آماده سازی برای کنترل خشکسالی در سطوح مختلف انجام پذیرد.

- رویکرد سازگاری با اقلیم و کاهش اثرات سوء خشکسالی به عنوان محور فعالیت های مدیریت خشکسالی مدنظر قرار گیرد.

- تغییر اقلیم و اثرات آن بر بخش های مختلف کشور باید در برنامه ریزی های درازمدت و کوتاه مدت مورد توجه باشد.

- الگوهای مصرف بهینه در تمام بخش های کشور به عنوان یک وظیفه جدی مورد توجه قرار گیرد و مدیریت توامان عرضه و تقاضای آب به عنوان یکی از کلیدی ترین محورهای کاهش اثرات خشکسالی مورد پیگیری قرار گیرد.

- به بیمه خشکسالی که توسط صندوق بیمه کشاورزی وبا مشارکت بانک کشاورزی در کشور اجرا می شود،به عنوان یک ابزار مدیریت ریسک استاتیک خشکسالی(Static Risk Of Drought)لازم به ذکر است بیمه کشاورزی به عنوان یگانه سازکار نظام مند در جبران خسارات کشاورزی از سوی سازمان ملل متحد،فائو وبانک جهانی مورد تاکید کشورهاست واکنون در بیش از صد کشور جهان باجدیت وباهدایت وپایش مستقیم روسای حکومت ها(روسای جمهور)،به عنوان امری از امور حاکمیتی(Governance Affairs)مورد توجه جدی است زیرا این امر در پیوند مستقیم با امنیت غذایی به عنوان مهم ترین مولفه امنیت ملی است.

- مقوله امنیت غذایی و امنیت آبی به عنوان 2 رکن حیاتی در کشور مورد توجه قرار گیرد.

نظارت بر منابع عمومی آب آسیب پذیر، برآورد رواناب فصلی و سیلاب های فصلی جهت پیش بینی منابع آب جدید، برقراری استانداردهایی برای استفاده مطمئن از فاضلاب تصفیه شده مناطق مسکونی، و سخن سرانجامی این که:رسانه ها می توانند با استفاده از ابزارهایی که در اختیار دارند، نقش موثری را در آگاهی رسانی به مردم و کنترل خشکسالی در کشور ایفا کنند رسانه دراین زمینه ودر جهت جریان سازی درست مصرف کردن آب می تواند نقش جریان سازی ایفا کند.